Hér fyrir neðan eru 10 hlutir sem þú verður að vitað um þá.
Talibanar eru samtök herskárra öfgasinnaðra múslima. Leiðtogi þeirra er Haibatullah Akhundzada. Samtökin vilja halda uppi ströngum Sharíalögum í Afganistan og það telja margir að fari ekki saman við lýðræði og mannréttindi.
Talibanar urðu til í Afganistan 1994 en þá geisaði borgarastyrjöld í landinu sem var fátækt og ringulreið ríkti þar. Margir landsmenn sáu þá sem bjargvætti. Þeir náðu völdum 1996 og héldu þeim þar til alþjóðlegt herlið réðst inn í landið í kjölfar hryðjuverkaárásanna á Bandaríkin í september 2001.
Þegar þeir tóku völdin 1996 innleiddu þeir ströng Sharíalög. Til dæmis máttu konur ekki sýna sig á almannafæri í öðrum klæðnaði en búrkum en þær hylja þær alveg. Þess utan nutu þær engra réttinda til menntunar eða annars. Karlmönnum var gert að láta sér vaxa skegg og sjónvarp, tónlist og kvikmyndir voru bannaðar.
Talibanar framfylgdu lögunum á grimmdarlegan hátt. Ef fólk var staðið að framhjáhaldi var það grýtt til dauða. Hendur voru hoggnar af þjófnum. Andstæðingar Talibana voru ofsóttir og myrtir, þar á meðal óbreyttir borgarar, konur og börn.
Sérfræðingar telja að nú innleiði Talibanar aftur ströng Sharíalög en eru ekki á einu máli um hvort þau verði jafn ströng og síðast. En flestir ef ekki allir ganga út frá því að lýðræði og mannréttindi verði ekki að neinu höfð og því reyna margir nú að flýja frá landinu.
Talsmenn Talibana hafa sagt að þeir muni virða réttindi kvenna en margir óttast að það séu bara orðin tóm og að konur verði aftur að hylja líkama sinn frá toppi til táar og að þeim verði meinað að mennta sig og fara einar út, þær verði að hafa karlkyns ættingja með sér í hvert sinn sem þær fara út fyrir hússins dyr.
Talibanar hafa einnig sagt að fólk verði ekki ofsótt og drepið eins og gert var á fyrra valdatímabili þeirra og að allir þjóðfélagshópar eigi að koma að stjórn landsins en á grunni íslamstrúar. En nú þegar eru dæmi um hefndaraðgerðir og þær munu líklega halda áfram því margt kraumar undir yfirborðinu eftir 40 ára stríð og ættbálkaátök.
Á síðustu árum hafa Talibanar reynt að draga þá mynd upp af sér að þeir séu ekki eins íhaldssamir og áður. Þeir hafa tekið þátt í friðarviðræðum, en margir sérfræðingar segja að engin alvara hafi legið þar á bak við. En margir telja að hugmyndafræðin sé enn sú sama og samtökin hafi ekki breyst neitt.
Ekki er vitað hversu margir liðsmenn Talibana eru en rætt hefur verið um að hermenn þeirra séu um 80.000. Þeir njóta síðan góðs stuðnings víða um landið en annars staðar styður fólk þá ekki.
Talibanar hafa ekki enn tilkynnt hvernig stjórnun landsins verður háttað en þeir geta reiknað með mikilli andstöðu ef þeir reyna að stýra landinu einir án aðkomu annarra hópa í landinu. Þeir eru margir og margir hverjir vel vopnum búnir. Þeir gætu hugsanlega sameinast í baráttu gegn Talibönum ef þeir verða ekki teknir með í nýja stjórn landsins. Ef Talibanar hafa fleiri hópa með sér í stjórn landsins gæti það orðið til þess að stjórn þeirra verði langlífari að þessu sinni en sú síðasta.
Byggt á umfjöllun VG og fleiri miðla.
