Ríkisstjórnin samþykkti á fundi sínum í morgun að frumvarp Katrínar Jakobsdóttur, forsætisráðherra, til laga um vernd uppljóstrara verði lagt fram á Alþingi sem stjórnarfrumvarp, samkvæmt tilkynningu frá forsætisráðuneytinu.
Í umsögn Samtaka atvinnulífsins frá því í mars, er breytingum fagnað sem gerðar voru á frumvarpinu, en hinsvegar er það sagt ganga of langt, mun lengra en þörf krefur:
„Fyrirliggjandi frumvarp gengur hins vegar mun lengra en þörf krefur og er til þess fallið að ýta undir að starfsmenn fyrirtækja miðli upplýsingum um mikilvæga hagsmuni þeirra án þess að nokkurt brot í atvinnurekstri liggi fyrir. Það getur skaðað orðspor og viðskiptahagsmuni fyrirtækja með alvarlegum afleiðingum. Ekki er með neinu móti sýnt fram á þörf á þessari löggjöf í greinargerð.“
SA fer fram á að hugtök í frumvarpinu verði skýrð nánar, sér í lagi hugtakið „ámælisverð háttsemi“ sem sé matskennt og óljóst. Þá er það sama sagt um hugtakið „í góðri trú“.
Þá er ákvæðið um „innri uppljóstrun“ og „ytri uppljóstrun“ sagt ekki nægilega afmarkað:
„Það vantar í frumvarpið ákvæði sem tryggir að málefnaleg sjónarmið búi að baki miðlun upplýsinga og að meðalhóf gildi um í hvaða tilgangi megi miðla upplýsingum,“
segir í umsögn SA.
Ennfremur segir þar :
„Einungis tíu ríki Evrópusambandsins hafa sett sér heildstæða löggjöf um vernd uppljóstrara og
því mætti vel athuga hér á landi hvort ekki væri hægt að fara vægari leið en að setja sérlög um
málefnið. Þess má geta að í Danmörku hafa ekki verið sett sérstök lög um uppljóstraravernd.
Samtökin leggja til að frumvarpið verði tekið til nánari athugunar í ráðuneytinu áður en lengra
er haldið og m.a. tekið mið af norskri framkvæmd þar sem ekki er að finna refsiákvæði líkt og
fyrirliggjandi frumvarp gerir ráð fyrir. Mikilvægt er að víðtæk samstaða hagsmunaaðila sé um
þessar reglur en í því sambandi má nefna að í Bretlandi var 15 ára aðdragandi og samráð um
sambærilega reglusetningu.“
Í tilkynningu segir að markmið frumvarpsins sé að á Íslandi gildi skýr löggjöf um vernd uppljóstrara sem taki mið af ábendingum alþjóðastofnana og fordæmum þeirra nágrannaríkja sem fela í sér bestu framkvæmdina á þessu sviði.
Frumvarpið var upphaflega samið af nefnd um umbætur á löggjöf á sviði tjáningar-, fjölmiðla- og upplýsingafrelsis sem forsætisráðherra skipaði þann 16. mars 2018. Ákvæði þess gilda um starfsmenn sem greina í góðri trú frá upplýsingum eða miðla gögnum um brot á lögum eða aðra ámælisverða háttsemi í starfsemi vinnuveitenda þeirra.
Í frumvarpinu er greint á milli innri og ytri uppljóstrunar og miðað við að hið síðarnefnda sé jafnan ekki heimilt nema hið fyrrnefnda hafi verið reynt til þrautar og um sé að ræða brot sem varðar fangelsisrefsingu eða í húfi séu afar brýnir almannahagsmunir.
Í frumvarpinu er kveðið á um að miðlun upplýsinga eða gagna, að uppfylltum skilyrðum frumvarpsins, teljist ekki brot á þagnar- eða trúnaðarskyldu starfsmanns, leggi hvorki refsi- né skaðabótabyrgð á hann og geti ekki heldur leitt til stjórnsýsluviðurlaga eða íþyngjandi úrræða að starfsmannarétti.
Þá er lagt sérstakt bann við því að láta hvern þann sæta óréttlátri meðferð sem miðlað hefur upplýsingum eða gögnum samkvæmt framansögðu. Lögð er sönnunarbyrði á atvinnurekanda á þann hátt að ef líkur eru leiddar að óréttlátri meðferð skal hann sýna fram á að sú sé ekki raunin og greiða skaðabætur ef það tekst ekki. Mælt er fyrir um að veita skuli starfsmanninum gjafsókn komi til ágreinings fyrir dómi um það hvort miðlun hans á gögnum eða upplýsingum hafi samrýmst skilyrðum frumvarpsins. Loks er lagt til að lögfestar verði heimildir til að greina ríkisendurskoðanda og Vinnueftirliti ríkisins frá upplýsingum, sambærilegar þeirri heimild sem nú er að finna í 18. gr. laga um umboðsmann Alþingis , sem bættist við lögin árið 2018.
