Birgir Rúnar Benediktsson er þrjátíu og sex ára gamall, hann á sextán ára stelpu sem býr hjá móður sinni og fimm ára strák sem býr hjá honum.
„Löngu áður en ég byrjaði að nota fíkniefni þá fannst mér alltaf vanta eitthvað í lífið, mér leið ekki vel á uppvaxtarárununum og ég byrja að drekka 12 ára gamall. Þá fann ég einhverja lausn og ég líki þessu oft við púsluspil, ég fann einhvern veginn síðasta púslið og ég var tilbúinn. Þetta gerði alveg ótrúlega mikið fyrir mig fyrstu tíu árin og það var alltaf þessi tilfinning þegar ég prófaði eitthvert nýtt efni að það væri alveg geðveikt. Þetta var stanslaust partí, djamm, allir klúbbarnir og skemmtistaðirnir, alveg þangað til ég var orðinn 22 ára en þá fór ég í neyslu sem ég ætlaði mér aldrei að fara í. Þá byrjaði ég að sprauta mig,“ segir Birgir sem er í dag búinn að vera edrú í fjögur ár.
Þegar Birgir var tuttugu ára gamall eignaðist hann sitt fyrsta barn og gerði sér ekki grein fyrir því þá að hann væri haldinn sjúkdómi.
„Ég hélt að ég væri að nota af því að mér fannst það svo gaman. En þegar fyrsta barnið mitt kom í heiminn var ég alveg með það á hreinu að ég ætlaði að vera góður pabbi. Ég hafði nokkrar svona grunnreglur, ég vildi verða góður pabbi, ég ætlaði að vera góður sonur, ég ætlaði ekki að stela af vinum mínum og ég ætlaði ekki að sprauta mig. Svo þegar þetta litla barn kom í heiminn þá bara gat ég ekki hætt og það var þvílíkt áfall fyrir mig. Ég þurfti að horfa upp á barnið mitt og barnsmóður mína fara út af heimilinu og mér var einhvern veginn skítsama.“
Birgir segir að erfiðleikarnir hafi byrjað fyrir alvöru þegar hann fór að sprauta sig.
„Þá byrjar það einhvern veginn, helvítið, fyrir alvöru. En áfengið og fíkniefnin sviku mig þegar ég var tuttugu og þriggja ára gamall, þá var einhvern veginn alveg sama hversu mikið ég notaði, ég gat ekki deyft þær tilfinningar sem ég hafði áður en ég byrjaði að drekka. Ég var hræddur, óttasleginn, kvíðinn og ég gat ekki talað við fólk. Svona gekk þetta í tíu ár og ég á að baki allt í allt þrjátíu og sex innlagnir á Vog. Ég fór líka á Staðarfell, Hlaðgerðarkot og á geðdeild af því að ég gat aldrei verið í neyslu í nema 1–3 mánuði í senn og þá var ég bara að deyja og þurfti að leita mér læknishjálpar. Þá langaði mig alltaf ótrúlega mikið til þess að hætta, en um tveimur dögum seinna, þegar ég var búinn að fá mér að borða og sofa þá var ég búinn að ná mér aðeins og þá gleymdi ég því að ég hefði verið að deyja úr alkóhólisma tveimur dögum áður og fannst þetta ekkert vandamál.“
Birgir segir óheiðarleikann alltaf hafa orðið honum að falli og að alkóhólistar sem séu að reyna að vera edrú megi ekki leyfa sér neinn óheiðarleika ef þeim á að takast það. Birgir átti hvergi samastað og svaf hann ýmist í gistiskýlinu, á stigagöngum eða úti.
„Það var ekkert sem stoppaði mig, ekki einu sinni þessi fimm ára drengur sem ég á í dag. Ég þurfti að horfa á þau fara frá mér. Ég er búinn að deyja þrisvar sinnum úr of stórum skammti og ég vaknaði alltaf í öndunarvél, með fullt af leiðslum í mér og ég reif þær allar úr mér og fór út og fékk mér aftur.“
Ég er búinn að deyja þrisvar sinnum úr of stórum skammti
Þann 12. febrúar árið 2014 fór Birgir í sína síðustu meðferð í Krýsuvík og eitthvað gerðist hjá honum sem varð til þess að hann gat orðið edrú.
„Ég var orðinn svo þreyttur á þessu götulífi, leiður á því að vera á ráfi með bakpokann minn, alltaf að stela og brjótast inn. Ég var bara að deyja og ég fór í þessa meðferð og ég veit ekki almennilega hvað gerðist en ég var réttur maður á réttum tíma á réttum stað og tilbúinn. Ég var rosalega örvæntingarfullur þarna og ég áttaði mig allt í einu á því að þetta var ekkert kvef sem ég var að glíma við, heldur væri ég með sjúkdóm sem væri að fara að drepa mig. Ég áttaði mig á því að ég væri ekki bara að eyðileggja mitt líf heldur einnig foreldra minna, barnanna og systkina. Það þyrmdi svo yfir mig að ég ákvað að hlusta á ráðgjafann minn og hlýða einhverjum sem væri lengra kominn en ég. Það var svo ótrúlega erfitt fyrir mig að hlýða einhverjum öðrum af því að egóið mitt var svo rosalega bólgið þegar ég var edrú. Þarna ákvað ég að prófa allt og tók þátt í öllu, þrátt fyrir að ég væri að deyja úr fráhvörfum þá var ég farin að sinna húsverkum daginn eftir að ég kom, en margir sofa fyrstu dagana.“
Margt slæmt hefur gerst síðan Birgir kom úr meðferð en hann hefur aldrei fundið þörf fyrir að nota nokkur efni.
„Það finnst mér magnað því alltaf ef eitthvað slæmt gerðist í lífi mínu þá þurfti ég að nota, sama hvað það var. En núna er ég búinn að jarða vini mína, vinkonur mínar og ég hef meira að segja þurft að jarða barnsmóður mína, en hún dó úr of stórum skammti mánuði eftir að ég kom út úr meðferð. Þetta er vont en mér má alveg þykja eitthvað vont, áður fyrr mátti ég aldrei finna til án þess að þurfa að deyfa það. Núna finn ég til og það er bara allt í lagi. Ég fór úr því að vera sprautufíkill sem átti enga von, kom inn í meðferð með tvo Hagkaupspoka örugglega með stolnum fötum, í það að vera edrú í fjögur ár, kominn með íbúð, búinn að vera í sömu vinnunni í tvö ár, búinn með ráðgjafarskóla og er kominn með forræði yfir stráknum mínum sem hefur nú búið hjá mér í tvö og hálft ár. Fólk er farið að treysta mér og ég er orðin eðlilegur samfélagsþegn, sem ég var í raun alltaf að leitast við, þótt það hafi hrætt mig rosalega mikið. En þetta er tilgangurinn með lífinu, dóttir mín, sem er sextán ára, var búin að skipta um nafn og vildi ekki sjá mig, en í dag er hún mikið með mér og hefur breytt nafninu aftur í Birgisdóttir. Foreldrar mínir eru farnir að sofa á nóttunni og ég hef eignast annað líf. Ég er sannfærður um að ef ég held áfram að gera það sem ég er að gera í dag til þess að vera edrú, þá þarf ég aldrei að nota áfengi eða fíkniefni aftur og það finnst mér geðveik tilfinning.“
Birgir segir skuggalegt hversu fólki sem notar fíkniefni hefur fjölgað á síðustu árum og hversu mikið af hörðum efnum séu komin á markaðinn.
„Fólk er bara byrjað að hrynja niður. Ég veit ekki hversu margir eru búnir að falla á þessu ári, en ég þekkti að minnsta kosti þrjá af þeim. Ég er sannfærður um að það þarf að byrja fræðslu í grunnskólum. Byggja krakkana upp, því vandamálið byrjar oft löngu áður en við byrjum að drekka. Það þarf að finna rótina og byrja þar. Það er svo mikill þrýstingur á krakka í dag, að þau séu ekki að gera nóg, og það sem gerist slæmt í æsku getur ýtt undir alkóhólisma.“
Fólk er að hengja sig í hrönnum út af kannabisnotkun
Birgir segir einnig að það sé orðið virkilega slæmt hversu algengar kannabisreykingar séu orðnar.
„Fólk er að deyja út af kannabisreykingum, þótt það sé kannski ekki að taka of stóra skammta þá er fólk að hengja sig í hrönnum út af kannabisnotkun. Fólk verður svo kvíðið og þunglynt, ég notaði rosalega mikið kannabis í tíu ár og ég fann bara eftir á hvað ég var mikið skemmdur út af því.“
Elva Björk Haraldsdóttir er fædd árið 1993 og stundar í dag nám á náttúrufræðibraut í Fjölbrautaskólanum við Ármúla. Elva hefur verið edrú í rúm tvö ár en hún byrjaði mjög ung í neyslu.
Elva Björk Haraldsdóttir Elva hefur verið edrú í rúm tvö ár í dag.
„Ég tók þá ákvörðun löngu áður en ég vissi hvað fíkniefni væru að ég ætlaði að nota þau. Sem var mjög skrítið þar sem ég hafði grunnreglur um að ég ætlaði aldrei að reykja eða drekka og ég var mjög virk í félagslífi og íþróttum. En ég tók þessa ákvörðun af því að mér leið svo ótrúlega illa sem barn, upplifði mikla vanlíðan og vissi aldrei hvað ég ætti að gera eða segja. Ég bældi allt niður og brosti. Svo einn daginn var Marita-fræðsla í skólanum og þá jókst áhuginn á þessu enn meira. Í staðinn fyrir að finna fyrir ótta eða kvíða yfir því að fara þessa leið þá fann ég fyrir spennu og tók meðvitaða ákvörðun um að þetta væri eitthvað sem ég ætlaði að gera,“ segir Elva sem var mjög óhamingjusöm á þessum tíma.
„Um leið og ég notaði í fyrsta skiptið þá fann ég að þetta var eitthvað sem mér var ætlað. Ég fann fyrir tilgangi og upplifði hamingju í fyrsta skiptið, eitthvað sem ég hafði aldrei fundið fyrir sem barn. Þá tók ég ákvörðun um að þetta væri eitthvað sem ég ætlaði að gera eins mikið af og ég gæti. Ég var ótrúlega fljót að mjólka út alla þessa inneign og ég lifði í blekkingu og afneitun í mörg ár þar sem ég trúði því að ég væri enn að fá eitthvað út úr þessu líkt og í upphafi neyslunnar. En ég keyrði mig strax í klessu, á innan við mánuði var ég búin að prófa allt sem þessi markaður hefur upp á að bjóða.“
Elva hafði áður reynt að verða edrú en í þau skipti gerði hún það alfarið á sínum forsendum og það gekk aldrei upp.
„Ég hélt að ef ég færi inn á Vog í sjö daga þá myndi það gera mig edrú, en það gerði það auðvitað ekki þar sem ég vann ekkert í því. Það var svo í lok 2015 sem ég var alveg búin á því, líkami minn var að gefast upp og ég hafði enga orku. Ég fann að ég gat ekki verið edrú en ég gat heldur ekki verið undir áhrifum, ég fór því niður á geðdeild og bað um hjálp. Þær voru yndislegar og tóku mig í mörg viðtöl og sóttu um í allar meðferðir fyrir mig. Ég fékk svo inni á Hlaðgerðarkoti eftir tvo mánuði, en ég afþakkaði það, því ég upplifði það sem höfnun að hafa ekki fengið hjálp strax. En þökk sé systur minni og fjölskyldu sem héldu fjölskyldufund þá fór ég daginn eftir inn á Hlaðgerðarkot.“
Meðferðin byrjaði ekki vel hjá Elvu, en hún hélt áfram að vera óheiðarleg og gera allt sem hún mátti ekki.
„En þetta er bara þannig að ef þú vilt þetta ekki þá ferð þú bara út, en ef þú vilt þetta þá verður þú að breyta þér og gera það sem á að gera. Ég get ekki útskýrt hvað gerðist, en það gerðist eitthvað og mér fór að líða betur. Ég ætlaði mér aldrei að verða edrú svona ung, ég var bara tuttugu og tveggja ára og fyrir mér var það dauðadómur að vera lifandi en geta ekki gert neitt. Ég fann fyrir einhverri ró þarna inni og ákvað að kýla á þetta, gefa í þetta allt sem ég gaf áður í neysluna. Það virkaði.“
Þegar Elva var sautján ára gömul fór fólkið í kringum hana að falla frá og það kom henni mikið á óvart því hún hélt að fíkniefnin myndu bjarga lífi hennar.
Elva Björk Haraldsdóttir Lifði í blekkingu og afneitun í mörg ár.
„Þegar besta vinkona mín lést vegna neyslu fékk ég mikið áfall. Ég man eftir því að hafa fengið símhringingu þar sem mér var greint frá því að hún væri látin og ég hrundi í gólfið. En leiðin mín til þess að tækla þessar aðstæður var að fara út og nota fleiri og harðari efni, sem er ótrúlega sorglegt en algjörlega lýsandi fyrir þennan sjúkdóm, hann tekur bara og tekur. Ég var í svo mikilli afneitun að ég var blind og ef maður vill ekki hjálp þá er ekki hægt að hjálpa manni. Það er líka svo hræðilegt hve eðlilegt það er talið að vera undir áhrifum í dag. Eins og með kannabis, og ég var mikill kannabisnotandi og var alveg þeirrar skoðunar að það ætti að lögleiða það, en þetta hefur gríðarleg áhrif á mann. Ég sé krakka reykja þetta fyrir utan skóla og þeir átta sig ekki á því að þetta mun leiða til annars, sá tími mun koma þegar þau leita í harðari efni, það er ástæða fyrir því að þetta er kallað „gateway drugs“, það er ekkert grín.“
Elva segir að henni hafi ekki fundist hún eiga neitt gott skilið og að hún hafi verið búin að sætta sig við að hún yrði á þessum stað þar til hún myndi deyja.
„En málið er að öll okkar markmið og draumar geta ræst, en við þurfum að hafa fyrir þeim. Ég veit að það er ekki hægt að hjálpa þeim sem vilja ekki hjálp, en málið er að það skiptir ekki máli hvar eða hvert þú ferð til þess að verða edrú, það geta allir tekið sig á, en maður þarf að vilja biðja um hjálpina og vera fús til þess að taka á móti henni. Fara nýja leið en ekki aftur á bak í sömu átt og maður kom úr. Það tekur tíma og mikla vinnu en það er samt margfalt minni vinna en ég lagði nokkurn tímann í neysluna sjálfa. Eins svalt og það þykir að nota eða að vera í dagneyslu þá er þetta ekkert grín, á endanum kemur sá tími þar sem þetta verður ekki lengur gaman og það mun koma skellur, spurningin er bara hversu stór hann verður.“
