Þegar ég var strákur fékk ég gríðarlegan áhuga á árinu 1918. Líklega hefur þetta byrjað 1968, þegar 50 ár voru liðin frá þessu örlagaári. Ég hef þá verið á níunda ári. Áhuginn fékk aðallega útrás í miklum lestri á bókinni Árin sem aldrei gleymast, Ísland og heimsstyrjöldin fyrri eftir rithöfundinn Gunnar M. Magnúss.

Seinni hluti bókarinnar fjallaði um þetta ár sem mér fannst svo heillandi, hin miklu frost í upphafi ársins, kuldann, hafísinn, skortinn vegna heimsstyrjaldarinnar, síðsutu stórrorrustur stríðsins, Kötlugosið og svo spænsku veikina sem mér fannst hryllilegust og um leið mest heillandi. Fólk sem dó unnvörpum í húsum sem ég gekk framhjá daglega þegar ég var að selja Vísi niðri í bæ. Neyðarskýli í Miðbæjarskólanum. Börn sem lágu í vöggum sínum en báðir foreldrarnir örendir.

Í raun hafði ég minnstan áhuga á umfjölluninni um fullveldið, það sló mig aðallega hversu myndi af fullveldisföguðinum fyrir utan Stjórnarráðið var döpur og dimmt yfir öllu. Það var eins og þetta byrjaði ekki sérlega vel.

Í gamla kirkjugarðinum (sem var aldrei kallaður Hólavallagarður) rétt hjá heimili mínu fann ég svo mikið af gröfum fólks sem hafði dáið í nóvember og desember 1918 – oft ungt fólk. Þekkti nánast hverja einustu. Þessar grafir er að finna í norðvesturhluta garðsins, næst Hólatorgi og Ljósvallagötu.

Það gerðist svo nokkru síðar að Gunnar M. Magnúss sjálfur kom í heimsókn í Öldugötuskóla þar sem ég var nemandi. Þá vorum við að lesa barnabók eftir hann sem heitir Suður heiðar. Ég hafði lítinn áhuga á henni, en í huga mínum var Gunnar stórkostlegur rithöfundur vegna heimsstyrjaldarbókarinnar. Þetta var góðlegur karl, með vel snyrt hvítt skegg, vel til fara og með hatt. Ég áræddi ekki að tala við hann um bókina.

Þetta er teikning af Gunnari M. Magnúss sem vinur minn Ingólfur Margeirsson gerði og fylgdi viðtali sem birtist í Þjóðviljanum 1978.

Fyrir utan stjórnarráðshúsið 1. desember 1918. Ísland hefur fengið fullveldi en þetta virkar dimmt og dapurt.