Valda hærri skattar í Evrópu en Bandaríkjunum minni starfslöngun Evrópubúa?

Þetta var ein spurningin á ráðstefnu sem Hannes Hólmsteinn Gissurarson hélt. Meðal ræðumanna var nóbelsverðlaunahafinn Edward C. Prescott. Ég tek fram að ég veit ekki hvernig hann svaraði þessu – finnst þó líklegt að það hafi verið já.

En nú spyr maður:

Hví ættu Evrópubúar að vinna meira?

Þeir hafa yfirleitt fjögurra til fimm vikna sumarfrí, átta stunda vinnudagur að hámarki er venja – í Evrópu telst þetta til lífsgæða.

Í Ameríku eru sumarfrí hins vegar varla nema tvær vikur – margir starfsmenn þora ekki einu sinni að taka sér þetta litla sumarfrí af ótta við að missa atvinnuna – vinnudagurinn er miklu lengri en í Evrópu.

Það er engin leið að sýna fram á að efnahagsframfarir hafi orðið meiri í Bandaríkjunum en í Evrópu síðasta áratuginn.

Jú, hinir ríku hafa orðið ríkari, millistéttin hefur steypt sér í skuldir – fátæku fólki hefur fjölgað.

Flestir Bandaríkjamenn sem ég hitti eru mjög áhyggjufullir vegna heilbrigðiskerfisins – heilsubrestur getur þýtt að heilu fjölskyldurnar komist á vonarvöl. Þeir væru upp til hópa til í að borga hærri skatta til að kosta almennilegt heilbrigðiskerfi.

Spurning Hannesar og félaga ber vott um ákveðið siðferði; þá hugmynd að hjálpræðið í lífinu sé fólgið í striti.

Þetta er kalvínísk hugmynd, þarna nokkuð blandin frjálshyggju. Úr verður svolítið döpur lífsspeki.

Svo má líka horfa til Austurlanda, einkum Kína. Þar stritar fólk baki brotnu til að auðgast – sem er skiljanlegt eftir langa örbirgð. Úr þessu er að verða til samfélagsgerð sem kalla má nýja – það hefur verið kallað herskálakapítalismi.

Sýnir að frjáls markaður og frjálst samfélag þurfa alls ekki að fara saman – ólíkt því sem hefur verið kredda frjálshyggjumanna.

Evrópumenn eru sjálfsagt til í að lækka skatta – sums staðar virðist ekki vanþörf á – en þeir eru ekki til í að fórna einkalífinu, sumarfríiunum, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu fyrir það.